''Όταν η παιδεία νοσεί..., η χώρα πεθαίνει'' - Ηλίας Παπαγεωργίου

        Προτού επιχειρήσω οποιαδήποτε αναφορά στο νέο βιβλίο του του κ. Παπαγεωργίου, επιθυμώ να αναφέρω το γεγονός πως ο συγγραφέας -κατά το παρελθόν- υπήρξε και δικός μου καθηγητής. Η εμβέλεια του στο χώρο των Ελληνικών γραμμάτων είναι λίγο πολύ γνωστή, ιδιαίτερα στην τοπική κοινωνία της Λέσβου. Οι σχολιασμοί που ακολουθούν παρακάτω, αποτελούν απόσταγμα προσωπικών εντυπώσεων από την ανάγνωση του έργου του, κατά το δυνατόν αμερόληπτων και όχι υπό το πρίσμα μιας «κριτικής» με την ευρύτερη έννοια, καθώς εξακολουθώ να θεωρώ πως ο προορισμός του μαθητή δεν είναι «να κρίνει το δάσκαλο».

          Παρά το «θάνατο της χώρας» όπως διατυπώνεται στο εξώφυλλο, από ένα σχετικά βαρύ τίτλο, το έργο ξεκινά με αισιοδοξία, με τη σημασία της αξίας του τόπου, της πατρίδας που ζούμε και η οποία μαστίζεται από μία βαθιά πολύπλευρη κρίση, επί αρκετά χρόνια. Με επίκεντρο τον άνθρωπο - εκπαιδευτικό, τον καθηγητή, το δάσκαλο, ο κ. Παπαγεωργίου παραθέτει ένα πλήθος κειμένων που αφορούν στη σχέση Παιδείας - Κοινωνίας, θέτοντας ως βάση τη σημασία της πρώτης για την ορθή θεμελίωση της δεύτερης, με προεκτάσεις σε συναφή ζητήματα της Ελληνικής πραγματικότητας.

«Ένα δοκίμιο που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς» θα σκεφτεί κάποιος. Όχι! Ο συγγραφέας ξεδιπλώνει μία θεματολογική βεντάλια που αφορά άμεσα το νέο, το γονέα, το μαθητή, το συνδικαλιστή της εκπαίδευσης, κάθε απλό και ανήσυχο αναγνώστη.

         Η απλότητα και ευχέρεια του λόγου διακρίνονται αμέσως, στοιχεία που αποτελούν το δυνατό χαρτί του συγγραφέα: τα περίπλοκα προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας ψηλαφίζονται με οξυδέρκεια μα και απόλυτα κατανοητό τρόπο. Το εύρος αυτών των προσεγγίσεων περιλαμβάνει από αναφορές περιστατικών της καθημερινότητας μέχρι λεπτές επισημάνσεις, επί καίριων ζητημάτων, στα οποία αναδεικνύονται κομψά οι προσωπικές τοποθετήσεις και απόψεις. Ο συγγραφέας του βιβλίου είναι πρωτίστως «δάσκαλος», με την ουσιαστική έννοια, δεν εμμένει, δε στέκεται σε αναχρονισμούς, δεν παρουσιάζει το παραμικρό ίχνος υπεροψίας μίας «αυθεντίας». Τούτη η αίσθηση προκαλείται αβίαστα κατά την ανάγνωση, μακριά από φιοριτούρες, λεκτικά στολίδια και επιτηδεύσεις, χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς και με παρούσα τη «μετάδοση μηνυμάτων» σε τόνο ήπιο, προσιτό, με διάθεση ανοικτή και πρόθυμη σε αντίλογο μα και συνάμα ξεκάθαρη και κοφτερή στα προσωπικά «πιστεύω».

      Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον -κατά την ταπεινή μου γνώμη-  σημείο, είναι η επικαιρότητα των κειμένων, τρανή απόδειξη της οξείας αντίληψης του συγγραφέα για τους σημαντικότερους, τους σύγχρονους προβληματισμούς της Ελληνικής παιδείας - κοινωνίας. Η σημασία της γλώσσας για τη δημοκρατία, ζητήματα ρατσισμού και ξενοφοβίας, η «εισβολή» των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου, η θέση της Λογοτεχνίας στην εκπαίδευση, η ελληνική ιδιοσυγκρασία, ακόμη και η περιγραφή της φιλίας.

«Δεν προτίθεμαι να γράψω καμία επιστολή σε κάποιον φίλο αγαπημένο, γιατί δε μπόρεσα ακόμη να συλλάβω την έννοια της πραγματικής φιλίας»(σ.111)

      Και όμως, η ανάγνωση είναι ευχάριστη όσο η κουβέντα με έναν καλό φίλο, με ένα πρόσωπο διατεθειμένο να μιλήσει, να ακούσει, να προβληματιστεί γύρω από την παιδεία και τις ελλείψεις της, γύρω από τα κακώς κείμενα που επιφέρουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στην αρμονία και τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Μία κουβέντα που προχωρά ομαλά, με άνεση, δίχως εξάρσεις, συχνά με χιούμορ ή με υποβόσκουσα πικρία και ενίοτε με σκεπτικισμό. Η «φρεσκάδα» των κειμένων αποδεικνύει τη διαύγεια αυτού του «φίλου» και δασκάλου, την οξύνοια, τη δυνατότητα του να παραμένει ενημερωμένος κι επίκαιρος, εκθέτοντας τα επιχειρήματα του προς τους «μαθητές», χωρίς  να στερεί το περιθώριο κρίσης ή κριτικής, απευθυνόμενος σε προσωπικότητες ανεξάρτητες. Εξάλλου, «ο δάσκαλος πάσχει να διαμορφώσει ανθρώπους που να μην το χρειάζονται! Ανθρώπους που να μαθαίνουν μόνοι τους, να ψάχνουν μόνοι τους, να αποφασίζουν μόνοι τους…»(σ.31)

Η καλοζυγισμένη, καλαίσθητη και χωρίς εξάρσεις γραφή του κ. Παπαγεωργίου, αποτελεί μία πρόκληση για ευαισθητοποίηση και ίσως, αυτό να αποτελεί το σημαντικότερο επίτευγμα σε τούτο το έργο, ταυτόχρονα με τη διδακτική μορφή των κειμένων, που εγείρουν το στοχασμό και την επιθυμία για περαιτέρω αναζήτηση. Ας μην παραλείψω επίσης, το εξαιρετικό προλογικό σημείωμα του κ. Π. Ξηντάρα, που συνοδεύει τη συγκεκριμένη έκδοση.

              Η ανάγνωση του βιβλίου σε συνδυασμό με το γεγονός πως τυγχάνει να γνωρίζω το συγκεκριμένο καθηγητή και συγγραφέα, προκάλεσε μία νοσταλγική ανάμνηση, αφού ήταν σα να άκουγα τον ίδιο να μου μιλά, κατά τα όμορφα μαθητικά χρόνια, που πλέον, από το ανελέητο πέρασμα του χρόνου, τείνουν διαρκώς να απομακρύνονται στο βαθύ πέλαγος της μνήμης. Μα και πάλι, δεν ήταν λίγη η χαρά μου, για την απόφαση του να προχωρήσει σε ένα ακόμη αξιόλογο και επίκαιρο έργο, από εκείνα που τόσο ανάγκη έχει ο τόπος, εμπλουτίζοντας την ήδη σπουδαία παρακαταθήκη του. Το νέο βιβλίο του κ. Ηλία, αποτελεί μία ανακούφιση, ένα ελπιδοφόρο και τονωτικό «φάρμακο» για τη νοσούσα Παιδεία, για την ενίσχυση της πίστης σε ένα καλύτερο αύριο.

Γιώργος Γιαντάς